Op 4 mei herdenken we de slachtoffers van oorlogsgeweld en vredesoperaties sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog. Hieronder leest u de toespraak van Lies Spruit tijdens de herdenking:
In Nederland herdenken we op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Europa en in Zuidoost-Azië. Sinds 1961 herdenken we ook de slachtoffers van oorlogssituaties en vredesoperatie waarbij Nederland betrokken was na de Tweede Wereldoorlog. Deze oorlog is inmiddels bijna 80 jaar geleden. Nog steeds komen er verhalen naar boven van verschrikkingen uit deze oorlog. Vergeten verhalen of verhalen die te moeilijk waren om te vertellen.
Zo weigerde mijn vader te praten over zijn tijd in Duitsland. Hij moest verplicht werken in de vliegtuigindustrie. Het was een plichtsgetrouwe man en hij durfde niet te weigeren. Het Duitse persoonsbewijs zit nog steeds in ons familiearchief. Op de pasfoto ziet hij er streng en ontoegankelijk uit. Het werken in Duitsland gebeurde de eerste oorlogsjaren vrijwillig, al werden werklozen door het gemeentebestuur en het arbeidsbureau flink onder druk gezet om toch vooral te reageren op de oproepen. Vanaf april 1942 werd de Arbeitseinsatz verplicht gesteld.
Honderdduizenden Nederlandse mannen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen om in Duitsland te gaan werken. Deze Arbeitseinsatz was een cruciale en nietsontziende manier om de oorlogsmachine gaande te houden. Wat de mannen er meemaakten, daarover zwegen de meesten. Het was traumatisch geweest, zoveel was duidelijk. Maar wat er precies gebeurd was? Geen woord. Het was te pijnlijk. Er was schaamte, boosheid, en onverwerkte frustratie over het onbegrip bij thuiskomst. Recent is er een boek verschenen van de journalist Tim Overdiek over wat hij noemt de zwijgende vaders waaronder ook eigen vader. Ik herkende daar veel in. Van de Nederlandse mannen die in Duitsland zijn tewerkgesteld zijn er in de oorlog 30.000 omgekomen. Van de 60 Lissense oorlogsslachtoffers zijn er 10 omgekomen als gevolg van deze Arbeidseinsatz. Ze zijn bekend en in onze lokale geschiedenis al eerder beschreven. Maar ook in Lisse moeten de nodige gezinnen zijn die niet veel hebben gehoord van wat er allemaal met onze mannen in Duitsland is gebeurd.
We horen en zien veel in de media over oorlogen en de oorlogsindustrie in de wereld. In het journaal vertellen de soldaten uit Oekraïne ons over het gebrek aan munitie. We hebben nauwelijks een idee wat daar allemaal achter weg schuilt. Ook voor onze in Lisse opgevangen Oekraiense ontheemden zal dat waarschijnlijk onbekend zijn. Ik moet dan vaak wel denken aan mijn en de andere zwijgende vaders uit onze eigen geschiedenis. De geschiedenis herhaalt zich jammer genoeg.
Onmacht voel ik bij deze en andere oorlogen die op deze manier onze dagelijkse wereld binnenkomen. Ze roepen ook scherpe reacties op in onze samenleving. Verschillen worden uitvergroot en mensen komen tegenover elkaar te staan. Dat mag in ons land nooit leiden tot het achterstellen of aanvallen van bevolkingsgroepen. Ook ik heb als burgemeester de landelijke gezamenlijke burgemeesters oproep ondertekend tegen het opkomend antisemitisme. Het is belangrijk dat we elkaar proberen te bereiken.. We verlangen allemaal naar vrede. Dat is hard werken. Lokaal kunnen we niet alles oplossen. Maar we kunnen wel het goede voorbeeld geven in onze eigen samenleving. Blijf met elkaar in gesprek. Ook met andersdenkenden. Zo kunnen verschillen overbrugd worden Daartoe roep ik U op.
Fijn dat U er vanavond was.
Vier morgen de vrijheid.
